De ontwikkelingen in de leefomgeving en het groeiend belang van een optimale hygiëne in het productie- en verwerkingsproces zorgen ervoor dat de eisen hieraan hoger worden. Niet alleen in de levensmiddelenindustrie, maar ook in de farmaceutische industrie, de chipindustrie en in de zorgsector. Welke rol een cleanroom hierin speelt en hoe u deze het beste kunt schoonmaken, leest u in dit blog.
Wat is een cleanroom?
Een cleanroom is een werkomgeving die specifiek ontworpen is om gedurende het productie- en/of verwerkingsproces de besmetting door deeltjes van (fijn)stof, vezels, micro-organismen, druppels of (chemische) dampen zoveel mogelijk te beperken en te beheersen. Dit wordt bereikt door een specifiek ontwerp, opbouw en gebruik van de ruimte waardoor het aantal “vervuilende” deeltjes beperkt, gemeten en gecontroleerd kan worden. Daarnaast wordt de buitenlucht gefilterd door middel van HEPA-filters voordat het de cleanroom binnenkomt. En de luchtdruk in de cleanroom is hoger dan de ruimte daarbuiten. Zodat er geen vervuilde lucht naar binnen kan.
Wat voor soort cleanrooms zijn er?
Cleanrooms bestaan er in allerlei soorten en maten: van enorme ruimtes met daarin de complete fabricage-installatie tot een ruimte van een paar vierkante meter of zelfs een kleine ruimte met alleen maar een werktafel. Ze hebben over het algemeen een verticale luchtstroom (tenzij bij hoge ruimten, die hebben vaak een horizontale luchtstroom) en worden opgebouwd met specifieke wandpanelen (monobloc, hardwall, softwall).
Op basis van de hoeveelheid en grootte van de deeltjes in de lucht deelt de ISO 14644-1:2015 norm de cleanrooms in specifieke klassen in: van ISO-1 (hoogste graad van zuiverheid) tot ISO-9 (laagste graad van zuiverheid).
In welke sectoren worden cleanrooms gebruikt?
Cleanrooms worden in veel verschillende sectoren gebruikt, bijvoorbeeld in de:
• Levensmiddelenindustrie: voor voedselveiligheid, lactose- of glutenvrije producten, verlenging van de houdbaarheidsdatum van verse producten.
• Farmaceutische industrie: voor veilige geneesmiddelen.
• Chipindustrie: voor goed werkende chips en halfgeleiders.
• Zorg: voor schone operatiekamers.
• Laboratoria: voor zuivere tests.
• Duurzame energie: voor goed absorberende zonnepanelen.
Welke voorzorgsmaatregelen moeten gebruikers van een cleanroom nemen?
Een belangrijke potentiële bron van besmetting wordt gevormd door mensen. Zij dragen altijd huidschilfers en haren mee, maar ook vezels en stofdeeltjes van hun kleding. Om die besmetting te voorkomen, zijn afhankelijk van de sector en de wettelijke eisen de volgende voorzorgsmaatregelen in meer of mindere mate essentieel:
• Grondig en zorgvuldig reinigen van handen.
• Dragen van speciale kleding: denk bijvoorbeeld aan haarmutsjes of een hoofdkap, een overall, overschoentjes of overlaarzen, mondmaskers en handschoenen. Deze items zijn vaak van polyester en worden regelmatig gewassen in een speciale wasserette en vervangen.
• Betreden van de cleanroom via een luchtsluis (soms met een luchtdouche) en een kleefmat.
Aan welke criteria moet een cleanroom voldoen?
Om te voorkomen dat enkele producten of een hele productielijn besmetting oploopt, is het belangrijk dat de cleanroom daadwerkelijk schoon blijft. Zodat er schoon en veilig gewerkt kan worden, er voldaan kan worden aan de kwaliteitseisen en de volksgezondheid niet in gevaar komt.
Om die reden moeten cleanrooms aan een aantal criteria voldoen:
• Alleen de mensen die voor het proces en het werken in een cleanroom opgeleid zijn, mogen toegang hebben.
• Zij moeten allemaal de hygiëneprocedures doorlopen voordat zij de cleanroom binnengaan.
• De materialen in de cleanroom moeten ondoordringbaar zijn voor micro-organismen, mogen geen stof afgeven en moeten gemakkelijk schoon te maken zijn.
• De cleanroom zelf heeft een luchtcirculatiesysteem dat ongewenste (microscopisch kleine) deeltjes buiten houdt.
Hoe kan je een cleanroom het beste gebruiken?
Elke sector gebruikt een cleanroom op een eigen manier. Maar voor alle sectoren geldt dat de onderstaande punten helpen bij het optimaal gebruiken van een cleanroom:
• Besteed veel aandacht aan de persoonlijke hygiëne. Wat de cleanroom niet inkomt hoeft ook niet extra gereinigd te worden.
• Verstrek geschikte kleding. En maak afspraken over het aantrekken, verwerken en bewaren ervan.
• Richt de ruimte zo in dat apparatuur de luchtstroom niet blokkeert.
• Beweeg rustig zodat de luchtstroom en daarmee de deeltjes niet te veel verstoord worden.
• Raak steriele materialen alleen aan met steriele instrumenten en vervang ze zo vaak als nodig.
• Investeer in goed opgeleid personeel.
• Maak de cleanroom regelmatig schoon.
Tips voor het schoonmaken van een cleanroom
Het schoonmaken van een cleanroom is een belangrijk element in een effectief gebruik van een cleanroom. De volgende tips ondersteunen daarin:
• Werk volgens een plan en planning die volgen uit de verplichte hoogte van de zuiverheidsgraad (ISO-klasse) en de eisen die hiervoor aan de cleanroom gesteld worden.
• Stel procedures op die duidelijk aangeven hoe vaak, met welke schoonmaakartikelen en ontsmettingsmiddelen en welke gebieden en onderdelen van de cleanroom schoongemaakt moeten worden.
• Zorg ervoor dat een beperkt aantal mensen zich specifiek bezig houdt met de schoonmaak van de cleanroom. Hoe beter zij hiervoor toegerust zijn, hoe beter de schoonmaak wordt en hoe minder onnodige besmetting er ontstaat dan wanneer meerdere mensen schoonmaken, maar die hierin minder gespecialiseerd zijn.
• Zorg voor gereedschap, apparatuur, werkbladen, bakken en korven die zelf zo min mogelijk vervuiling produceren.
• Gebruik stof-arm papier en stof-arme schoonmaakdoekjes en poedervrije handschoenen.
• Zorg voor de best passende vorm van reinigen. Dit kan door de onderdelen van de cleanroom schoon te maken met speciaal schuim, specifiek ontsmettingsmiddel of een ander manier van reinigen.
• Controleer regelmatig de luchtvochtigheid van de cleanroom zodat er geen aanvullende maatregelen getroffen hoeven te worden.
• Zorg ervoor dat de cleanroom na het schoonmaken droog en op de juiste temperatuur is. Controleer dit vlak voor het afsluiten van de cleanroom en na een hiervoor vastgelegde tijd.
Meer weten over een cleanroom en het schoonmaken ervan?
Neem contact met ons op. We denken graag met u mee zodat u ook de vruchten van een schone cleanroom kunt plukken en goed voorbereid bent op de toekomst. Wilt u meer weten over reinigingssystemen? Download dan het whitepaper “Een optimaal reinigingsproces voor ieder bedrijf”.
